Η σχέση του ανθρώπου με την πορνογραφία έχει τις ρίζες της στα βάθη των αιώνων, στον πολιτισμό και στην κουλτούρα του κάθε λαού. Αναζητώντας τη σχέση μεταξύ της τέχνης και της πορνογραφίας, η πορνογραφία αντιμετωπίστηκε ενίοτε από τις τέχνες με μια διάθεση απελευθέρωσης από ηθικιστικές νόρμες και συντηρητικά κατεστημένα.
Τι ισχύει όμως για τη μονάδα, για το άτομο;
Οι περισσότεροι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ζωής τους έχουν δει, τουλάχιστον μια φορά πορνογραφικό υλικό. Οι λόγοι; περιέργεια, επιθυμία, διέγερση…
Η πορνογραφία μπορεί να ξυπνήσει τις αισθήσεις, να διεγείρει τη φαντασίωση, και να αποτελέσει έναυσμα για διέγερση, ενώ η επιλεκτική έκθεση των ενηλίκων σε πορνογραφικό υλικό συνήθως δεν έχει αρνητικό αντίκτυπο στη σεξουαλικότητα ή τη σεξουαλική τους συμπεριφορά, δεν επηρεάζει τους ίδιους ή τις σχέσεις τους, τις αντιλήψεις τους για το φύλο τους ή το άλλο φύλο, ούτε και τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις.
Μιλώντας για το ζευγάρι, η επιλογή να δουν οι σύντροφοι μαζί ή κατά μόνας πορνογραφικό υλικό, μπορεί να αποτελεί μέρος του ερωτικού παιχνιδιού ή ακόμα και μια πηγή ιδεών για δοκιμή, πειραματισμό και ανανέωση των σεξουαλικών πρακτικών τους.
Πως όμως ξεκινά το ενδιαφέρον για τη πορνογραφία; Μια υπόθεση θα μπορούσε να είναι πως είναι το διαφορετικό, το καινούργιο και το πρωτόγνωρο που το κάνουν ερεθιστικό για τους περισσότερους ανθρώπους.
Αντίστοιχα το ιδανικό, το αψεγάδιαστο, το αντικειμενικό κάλλος που συχνά απεικονίζεται στη πορνογραφία, είναι δελεαστικό για τον «κοινό θνητό» που φαντασιώνεται τον εαυτό του ως τον ιδανικό Άλλο, ιδίως σε περίπτωση που οι ερωτικές σκηνές που περιγράφονται ή αναπαριστώνται δεν έχουν ομοιότητες με την πραγματική προσωπική σεξουαλική ζωή τους, είτε λόγω ντροπής και αναστολών είτε λόγω άγνοιας, αλλά αποτελούν μια «ζωντανή» αποτύπωση των φαντασιώσεών.
Επίσης υπάρχει και βιολογική προσέγγιση: ύστερα από μελέτες, οι επιστήμονες κατέληξαν πως η σχέση του ανθρώπου με την πορνογραφία έχει και βιολογική ερμηνεία. Κατά τη διάρκεια της οπτικής έκθεσης σε πορνογραφικό υλικό, προκαλείται στον άνθρωπο σεξουαλικός ερεθισμός, αφού συνδέεται με τους καθρεπτικούς νευρώνες του εγκεφάλου, αυτούς δηλαδή που προκαλούν τη μηχανική επανάληψη μιας πράξης που συμβαίνει μπροστά μας. Έρευνες, επίσης, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι άνδρες έχουν μεγαλύτερη έφεση στο πορνό από ό,τι οι γυναίκες, διότι ερεθίζονται ευκολότερα μέσα από τις οπτικές τους προσλαμβάνουσες, αφού ο ανδρικός εγκέφαλος είναι «προγραμματισμένος» να ερεθίζεται σχετικά εύκολα σεξουαλικά, γεγονός που σχετίζεται με τα πρωτόγονα ένστικτα της αναπαραγωγής του ανθρώπινου είδους.
Σύμφωνα με τα παραπάνω δεν φαίνεται το γνωστό σε όλους πορνό να προκαλεί κάποια δυσλειτουργία ή διαστρέβλωση. Τι γίνεται όμως στη περίπτωση που η πορνογραφία αντικαθιστά τη πραγματικότητα; όταν δηλαδή το πορνό αποτελεί απαραίτητη και αναγκαία προϋπόθεση της σεξουαλικής διέγερσης και της σεξουαλικής επαφής; Ίσως κάπου εδώ έρχεται η στιγμή όπου ο «σεξουαλικός αυτισμός» χτυπά την πόρτα. Η υποκατάσταση, η καθήλωση, η αποχαύνωση είναι μόνο μερικοί από τους κρίκους μιας αλυσίδας σημαινόντων που μοιάζει να τυλίγεται γύρω από το άτομο και το τραβά προς το βυθό της απομόνωσης και του εθισμού.
Η εξοικείωση μεταξύ των ανθρώπινων σωμάτων αντικαθίσταται από την εξοικείωση του σώματος με την εικόνα, με αποτέλεσμα μέσα από την ιδεατή αρχικά επιθυμία, ορμή και ικανοποίηση να επιτυγχάνεται τελικά η απαξίωση της πραγματικής σεξουαλικής επαφής. Κατ’ επέκταση αλλοιώνονται οι ανθρώπινες σεξουαλικές σχέσεις, το άτομο υπόκειται σε ευνουχισμό που σχετίζεται με την πραγματική σεξουαλική επαφή, ενώ η αυτοϊκανοποίηση αποτελεί τη μόνη οδό ικανοποίησης.
Ουσιαστικά μέσα από τη προσκόλληση στο πορνογραφικό υλικό δεν καταργείται μόνο η αυτονομία της ανθρώπινης σεξουαλικής φαντασίωσης, η οποία καταλήγει πλήρως καθοδηγούμενη, αλλά ολόκληρο το οικοδόμημα του σεξουαλικού όντος, αφού το άτομο απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από τη δυαδική σεξουαλική πράξη και στρέφεται προς τη δυαδική σχέση του εαυτού του με την καταγεγραμμένη και οπτικοποιημένη σεξουαλικότητα.
Οι περισσότερες πραγματικές ερωτικές σχέσεις έχουν κατακλυσθεί πλέον από το στρες και την αβεβαιότητα του δυτικού τρόπου ζωής, ακολουθώντας πιστά την καθημερινότητά μας. Και κάπου εδώ ανατρέχουμε στο βιβλίο του Ιταλού κοινωνιολόγου Giovanni Sartori με τίτλο Homo Videns:Teledirected Society. «Εν αρχή ήν ο Λόγος, στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο…Σήμερα θα έλεγε κάποιος: Εν αρχή ήταν η εικόνα.».
Έτσι η προβλέψιμη «πραγματικότητα» του πορνό και η μετάλλαξη του homo sapiens σε homo videns οδήγησε τον σύγχρονο άνθρωπο σε αυτή τη μετακίνηση από το Εν αρχή ήταν ο Λόγος, στο να βλέπει χωρίς να σκέφτεται, ενώ θα έπρεπε να σκέφτεται χωρίς να βλέπει –από το να φαντασιώνεται στο να καθοδηγείται οπτικά από ένα «προκατασκευασμένο» σεξουαλικό σενάριο.
Δεν είναι λοιπόν το πορνό που βλάπτει την ερωτική σχέση, αλλά οτιδήποτε αντικαθιστά την πραγματική σεξουαλική επαφή, υποκαθιστά τη διέγερση που προέρχεται από την ερωτική επιθυμία και τη φυσική έλξη δύο ανθρώπων και ευνουχίζει τη ελευθερία του νου, που αποδομεί τον λόγο του ομιλόντος όντος.
Ελεάνα Ελευθερίου
Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια
Κλινική Θεραπεύτρια σεξουαλικών διαταραχών
